Τόσο τα νεογιλά όσο και τα μόνιμα δόντια μπορεί να εμφανίσουν διαταραχές στον αριθμό, το μέγεθος, την κατασκευή και τη μορφή τους.
Οι σημαντικότερες οδοντικές ανωμαλίες είναι τα υπεράριθμα δόντια, η ανοδοντία, η υποδοντία, οι ανωμαλίες στο μέγεθος του δοντιού, η συνοδόντωση, η οδοντική διδυμία, τα γενέθλια (νεογνικά) και μεταγενέθλια δόντια, η ατελής αδαμαντινογένεση, και η ατελής οδοντινογένεση.

Υπεράριθμα δόντια

Είναι τα επιπλέον δόντια τα οποία εμφανίζονται στον οδοντικό φραγμό. Τα δόντια αυτά μπορεί να έχουν φυσιολογική μορφολογία ή να είναι μικρότερα σε μέγεθος. Συνήθως εμφανίζονται στην άνω γνάθο.Οι μεσόδοντες είναι τα πιο συνηθισμένα υπεράριθμα δόντια, έχουν κωνικό σχήμα και εντοπίζονται ανάμεσα στους κεντρικούς τομείς της άνω γνάθου. Αν είναι έγκλειστα μπορεί να εμποδίσουν ή να καθυστερήσουν την ανατολή των παρακειμένων δοντιών. Αν τα υπεράριθμα ανατείλουν μπορεί να προκαλέσουν λειτουργικά και αισθητικά προβλήματα.

Η αιτιολογία της ανωμαλίας αυτής είναι πολυπαραγοντική με ισχυρό γενετικό υπόστρωμα.

Η θεραπευτική αντιμετώπιση συνίσταται στην αφαίρεση του δοντιού και στην ορθοδοντική διευθέτηση του φραγμού.

Ανοδοντία-υποδοντία

Πρόκειται για την απουσία ορισμένων (υποδοντία) ή όλων (ανοδοντία) των δοντιών από τον φραγμό.

Η αιτιολογία της διαταραχής αυτής είναι γενετική, συνήθως πολυγονιδιακού χαρακτήρα.

Η θεραπευτική αντιμετώπιση συνίσταται στην ορθοδοντική διευθέτηση του οδοντικού φραγμού και στην μερική ή ολική προσθετική αποκατάσταση των δοντιών που λείπουν.

Ανωμαλίες στο μέγεθος του δοντιού

Μακροδοντία

Πρόκειται για δόντια που εμφανίζονται μεγαλύτερα σε μέγεθος από τα φυσιολογικά, μπορεί δε να αφορά ένα ή και περισσότερα δόντια.

Μικροδοντία

Πρόκειται για δόντια που εμφανίζονται μικρότερα σε μέγεθος από τα φυσιολογικά.

Κωνικά δόντια

Πρόκειται για δόντια που παρουσιάζουν σχήμα κωνικό με αιχμηρό άκρο.

Η θεραπευτική αντιμετώπιση συνίσταται στην αισθητική αποκατάσταση και ορθοδοντική διευθέτηση του οδοντικού φραγμού.

Συνοδόντωση

Πρόκειται για τη συνένωση δύο οδοντικών σπερμάτων με αποτέλεσμα το σχηματισμό ενός οδοντικού μορφώματος. Μπορεί να αφορά όλο το μήκος του δοντιού ή μόνο τη ρίζα.

Η διαταραχή αυτή οφείλεται συνήθως σε τοπικά αίτια αν και ενοχοποιούνται και γενετικοί παράγοντες.

Επειδή η αύλακα στο σημείο συνένωσης της μύλης των δύο τμημάτων του δοντιού είναι επιρρεπής σε τερηδονική βλάβη πρέπει να προστατεύεται. Μερικές φορές είναι αναγκαία η εξαγωγή του δοντιού για ορθοδοντικούς λόγους.

Οδοντική διδυμία

Πρόκειται για ατελή διαχωρισμό του οδοντικού σπέρματος με αποτέλεσμα το σχηματισμό δύο μερικώς ή ολικώς ξεχωριστών δοντιών με μια κοινή ρίζα. Παρατηρείται και στο νεογιλό και στο μόνιμο φραγμό.

Η διαταραχή αυτή μπορεί να οφείλεται σε τοπικά, συστηματικά και γενετικά αίτια.

Η θεραπευτική αντιμετώπιση συνίσταται στην αισθητική αποκατάσταση, ή εξαγωγή και ορθοδοντική διευθέτηση του οδοντικού φραγμού.

Γενέθλια (νεογνικά) και μεταγενέθλια δόντια

Πρόκειται για νεογιλά δόντια τα οποία έχουν ήδη ανατείλει κατά τη γέννηση, ενώ μεταγενέθλια δόντια είναι εκείνα τα οποία ανατέλλουν σε διάστημα ενός μηνός από τη γέννηση. Συνήθως είναι κανονικά νεογιλά με ατελή όμως ρίζα, ενώ σε μερικές περιπτώσεις είναι υπεράριθμα. Προκαλούν συχνά δυσκολία στο θηλασμό. Τα πιο συνηθισμένα δόντια της ομάδας είναι οι κεντρικοί τομείς της κάτω γνάθου.

Η αιτιολογία των νεογνικών δοντιών είναι άγνωστη αν και μάλλον υπάρχει ισχυρό γενετικό υπόστρωμα.

Η εξαγωγή των νεογνικών δοντιών πολλές φορές είναι απαραίτητη.

Ατελής Αδαμαντινογένεση

Ως ατελής αδαμαντινογένεση αναφέρονται οι μεμονωμένες ανωμαλίες της αδαμαντίνης που οφείλονται αποκλειστικά σε γενετικά αίτια και δε συνοδεύονται από άλλες εκδηλώσεις στα υπόλοιπα συστήματα του οργανισμού. Εμφανίζεται σε όλα τα δόντια νεογιλά και μόνιμα. Τα δόντια εμφανίζουν προβληματική αδαμαντίνη που προκαλεί ευαισθησία στα δόντια και ευνοεί τον σχηματισμό τερηδονικών βλαβών.

Πρόκειται για κληρονομική βλάβη.

Η θεραπευτική αντιμετώπιση συνίσταται σε συντηρητικές αισθητικές και προσθετικές αποκαταστάσεις.

Ατελής Οδοντινογένεση

Η ατελής οδοντινογενεση είναι ένα γενετικό νόσημα. Η κλινική εικόνα χαρακτηρίζεται από φαιά, ημιδιαφανή οπαλίζοντα δόντια τόσο στον νεογιλό όσο και στον μόνιμο φραγμό. Η αδαμαντίνη υφίσταται εύκολα κατάγματα όχι λόγω δικής της ανωμαλίας, αλλά λόγω ανωμαλιών της υποκείμενης οδοντίνης.

Η διαταραχή αυτή κληρονομείται με τον αυτοσωμικό επικρατούντα χαρακτήρα.

Η θεραπευτική αντιμετώπιση συνίσταται στην τοποθέτηση στεφανών στα νεογιλά και μόνιμα δόντια